Teslimsiz Taşınır Rehni
ADMD Avukatlık Bürosu
Petek Varol
a) Giriş
6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu kabul edilmiş olup, 28.10.2016 Tarihli ve 29871 Sayılı Resmi Gazete yayınlanmış ve 01.01.2017 tarihinde yürürlüğe girmiştir. 6750 Sayılı Ticari İşlemlerde Taşınır Rehni Kanunu ile 21.07.1971 tarihli ve 1447 sayılı Ticari İşletme Rehni Kanunu yürürlükten kaldırmış ve taşınır rehnine ilişkin birçok yenilik getirmiştir. Ancak 1447 sayılı Ticari İşletme Kanunu 1 Ocak 2017’den önce tesis edilmiş ticari işletme rehinler için uygulanmaya devam edecektir.
Bu kanun ile birlikte ticari işletmelerdeki teslimsiz taşınır rehni bakımından Türk Medeni Kanunu’ndaki taşınmaz rehnine benzer uygulamalar öngörülmüştür. Bu kanunun temel amacının teslimsiz taşınır rehin hakkının güvence olarak kullanımının yaygınlaştırılması ve Küçük ve Orta Ölçekli İşletmeler ("KOBİ") için finansman kaynaklarına erişimin kolaylaştırılması sayılabilir.
b) Taraflar
Ticari İşletme Rehni Kanunu uyarınca, ticari işletme rehni yalnızca kredi kuruluşları veya kredili satış yapan müesseseler ile ticari işletmeler arasında yapılabiliyordu. Buna karşılık 6750 sayılı Taşınır Rehni Kanunu, rehin sözleşmesinin (i) kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler arasında yapılabileceği gibi, (ii) tacir ve/veya esnaflar arasında da yapılabilmesine imkân tanımaktadır. 6750 Sayılı Kanuna göre teslimsiz taşınır rehni yapabilen kişiler;
- Kredi kuruluşları ile tacir, esnaf, çiftçi, üretici örgütü, serbest meslek erbabı gerçek ve tüzel kişiler
- Tacir ve/veya esnaflar arasında yapılabilmektedir.
c) Kapsam
Taşınır Rehni Kanunu rehin alacaklısına aşağıda belirtilen taşınırların herhangi biri veya tümü üzerinde teslim şartı olmaksızın rehin kurabilme imkânı vermektedir:
- Alacaklar,
- Çok yıllık ürün veren ağaçlar
- Fikri ve sınai mülkiyete konu haklar
- Hammadde,
- Hayvan,
- Her türlü kazanç ve iratlar,
- Başkaca bir sicile kaydı öngörülmeyen ve idari izin belgesi niteliğinde olmayan her türlü lisans ve ruhsatlar,
- Kira gelirleri,
- Kiracılık hakkı,
- Makine ve teçhizat, araç, ekipman, alet, iş makineleri, elektronik haberleşme cihazları dahil her türlü elektronik cihaz gibi menkul işletme tesisatı,
- Sarf malzemesi,
- Stoklar,
- Tarımsal ürün,
- Ticaret unvanı ve/veya işletme adı,
- Ticari işletme veya esnaf işletmesi,
- Ticari plaka ve ticari hat,
- Ticari proje,
- Vagon,
- Yukarıda sayılanlardan üçüncü kişiler zilyetliğindeki taşınır varlık, hak ve paylı mülkiyet haklarıdır.
Rehin hakkı yukarıda sayılan taşınır varlıkların bütünleyici parçalarını da kapsamaktadır. Aynı zamanda birleşen veya karışan taşınır varlıkların üzerinde de rehin hakkı kurabilmek mümkündür.
d) Şekil ve Tescil
6750 Sayılı Kanuna göre taraflar teslimsiz taşınır rehni tesisi için ilk olarak elektronik ortamda veya yazılı olarak bir sözleşme yapacaklardır. Sicile tescil için eğer sözleşme elektronik ortamda hazırlanmışsa güvenli elektronik imza, eğer yazılı olarak hazırlanmışsa da tarafların imzalarının noterce onaylanması veya imzaların Sicil yetkilisinin önünde atılması gerekmektedir.
Ticari İşletme Rehni Kanunu’nda olduğu gibi Taşınır Rehni Kanunu’nda da rehin sözleşmesinin sicile tescili rehnin kurucu unsurudur. Bu sicil TARES adı verilen ticari işletmeler için taşınır rehni sicilidir. TARES bir rehin hakkının tesisini ve üçüncü kişilere karşı geçerliliğini sağlayacak, alacaklıların öncelik hakkını belirleyecek ve rehinli taşınırların alenileştirilmesini sağlamaktadır.
Buna göre, taşınmaz rehni için düzenlenmiş olan derece sistemi sözleşmede düzenlendiği sürece teslimsiz taşınır rehninde de söz konusu olacaktır. Öncelik hakkı rehnin kurulma anına göre belirlenirken derece belirtilmesi halinde ise derece sırası esas alınacaktır. Bu şekilde, alacaklılar arasında rehnin paraya çevrilmesi sürecinde ortaya çıkabilecek uyuşmazlıkların önüne geçilmesi amaçlanmaktadır.
6750 Sayılı Kanun ile yeni bir düzenleme daha hukuk sistemimizde yer almıştır. Buna göre ‘Lex Commisoria’ yasağına (rehinli malı edinme yasağı) istisna getirilmiştir. Rehnin konusunu oluşturan borcun ifa edilememesi durumunda bu düzenleme uygulanacaktır. Taşınır
Rehni Kanunu uyarınca rehin alacaklısı:
- İcra dairesinden rehinli taşınırın mülkiyetinin kendisine devrini talep edebilir,
- Alacağını varlık yönetim şirketlerine devredilmesini talep edebilir,
- Zilyetliğin devrine konu olmayan taşınırlar üzerinde, kiralama ve lisans hakkını bizzat kullanabilir.
e) Müeyyideler
Son olarak 6750 Sayılı Kanun rehin alacaklısına, alacağını koruyabilmek adına birtakım düzenlemeler getirmiştir. Aşağıdaki durumlarda alacağını kısmen veya tamamen tahsil edemeyen rehin alacaklısının şikâyeti üzerine, güvence altına alınan borç tutarının yarısını (%50’ini) geçmeyecek şekilde adli para cezası uygulanacaktır;
- Rehinli varlığı bu Kanunun hilafına kullanması,
- Borcu ödememesi hâlinde rehinli varlığın mülkiyetini devretmemesi,
- Rehinli varlığı alacaklıya zarar vermek kastıyla tahrip veya imha etmesi,
- Rehinli taşınır varlığın devri ile alacağın devrini Sicile tescil ettirmemesi,
- Sicili yanıltmaya yönelik fiillerde bulunması.