Emeklilikte Yaşa Takılanlar (EYT) Kapsamındaki Düzenlemeler

ADMD Avukatlık Bürosu
Helin Yıldız

03.03.2023 tarih ve 32121 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ile 375 Sayılı Kanun Hükmünde Kararnamede Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“7438 sayılı Kanun”) ile sigortalılık süreleri ve prim günleri tam olmasına rağmen yaş sınırından dolayı emeklilikte yaşa takılanlara (“EYT”) ilişkin muhtelif değişiklikler getirilmiş olup söz konusu yasa ile erken emekli olmaya ve yaşlılık/emekli aylığı almaya hak kazanmanın önü açılmıştır. Kanun ile getirilen önemli değişiklikler aşağıda detaylandırılmıştır.

I. EYT YASASINDAN YARARLANABİLECEK KİŞİLER

4447 sayılı Kanun ve 506 sayılı Kanun ile 8 Eylül 1999 tarihinden itibaren (Geçici 81. Madde yürürlüğe girmiştir) emekli olabilmek için prim ödeme gün sayısı ile sigortalılık süresinin sağlanması şartlarının yanı sıra belirli bir yaşı tamamlama koşulunu da sağlıyor olmak gerekiyordu.

7438 sayılı Kanun ile daha önce aranan yaş kriteri, bu yaş kriterinin getirilmesinden önce işe başlayan çalışanlar için kaldırılmış olup ayrıca sigortalıların 4/1-(a), 4/1-(b) veya 4/1-(c) bir diğer deyişle özel bir işverene bağlı olarak çalışan, serbest meslek sahibi veya Devlet memuru vb. statüsünden hangisine tabi oldukları fark etmeksizin ilgili kanun kapsamında belirtilen şartları taşımaları halinde emekli olabilecekleri düzenlenmiştir.

Söz konusu yasa hükümleri 9 Eylül1999 tarihinden önce uzun vadeli sigorta kolları (malullük, yaşlılık ve ölüm sigortası) kapsamında çalışmaya başlayanlara yönelik olmakla birlikte sigortalılık başlangıç tarihinin geriye götürülmesine olanak sağlayan mevzuat sayesinde sigortalılık başlangıç tarihini 9 Eylül 1999 öncesine götürebilen sigortalılar bakımından da geçerli olacaktır.

Bahsi geçen düzenlemeler uyarınca emekli olabilmek için 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 4/1-(a) statüsü kapsamında çalışanlardan; kadın sigortalıların 20 ve erkek sigortalıların 25 yıllık sigorta süresine ek olarak sigortalılığın başlangıç tarihi esas alınmak üzere hesaplanacak 5000 ila 5975 prim günü ödemesi yapılması gerekmektedir. 4/1(b) ve 4/1-(c) statüsünde çalışanlar (serbest meslek sahibi ve devlette çalışanlar) bakımından ise kadın sigortalıların 20 yıl sigortalılık süresi ve 7200 gün prim ödemesi, erkek sigortalıların ise 25 yıl sigortalılık süresi ve 9000 gün prim ödemesi şartını sağlaması aranmaktadır. 4/1-(a) statüsü kapsamında çalışan (özel işverenlere bağlı düzenli çalışan) kadın ve erkek sigortalıların prim ödeme gün sayısına ilişkin tablolar aşağıdaki gibidir:

EYT düzenlemesinden yararlanabilmek için her ne kadar prim gün sayısının tam olması gerekse de muhtelif borçlanma yöntemleriyle eksik primlerin tamamlanması mümkün olabilmektedir. Bilhassa, askerlik süreleri, doğumdan sonra geçen süreler ve yurtdışında geçirilen süreler gibi prim yatırılmayan dönemler için yapılan prim satın alma bir diğer ifadeyle borçlanma önem arz etmektedir. Bu kapsamda, askerliğini yapmış olmasına rağmen askerlik süresi boyunca SGK’ya herhangi bir prim ödemesi yapmamış olanlar bakımından yapılan askerlik süresi kadar borçlanma mümkün olurken; 4/1-(a), 4/1-(b) veya 4/1-(c) statüsündeki kadınların sigortadan sonra yaptıkları doğumlar bakımından üç (3) çocuğa kadar ve her çocuk için 2 yıl olacak şekilde toplamda 6 yıl (2.160 gün) kazanabilmesi mümkün olmaktadır. Öte yandan,  yurt dışında 18 yaşından sonra kadınlar için geçen süreler ve erkekler için ise çalışılan süreler için de eksik primlerin tamamlanması yoluyla borçlanma yapılabilmektedir.

 Söz konusu borçlanmalar için SGK’da yer alan borçlanma talep dilekçesinin doldurulması ve kuruma elden yahut posta yoluyla dilekçenin iletilmesi yeterli olmaktadır. Buna göre, borçlanılan gün sayısı için yapılacak en düşük tutarın ödeme yapılacak andaki brüt asgari ücretin %32’sine denk gelen meblağı karşılayacak miktarda olması gerekmektedir.

II. EYT İLE EMEKLİLİĞE HAK KAZANANLARIN İŞTEN AYRILMA PROSEDÜRÜ VE İŞÇİLİK ALACAKLARI

7438 sayılı Kanun kapsamında, işçinin emeklilik nedeniyle iş akdini feshetmek istemesi durumunda emeklilik nedeni ile feshe ilişkin şartları taşıdığını gösterir bir belge talebi ile Sosyal Güvenlik Kurumu’na (“SGK”) yazılı talepte bulunması ve SGK’dan alınan bu belge ile herhangi bir ihbar süresi aranmaksızın işverene fesih bildirimi yapması gerekmektedir.

İş akdinin feshi halinde, işveren tarafından “08 – Emeklilik veya toptan ödeme nedeniyle sona erme” kodu kullanılmak suretiyle işten ayrılış bildirimi yapılacak ve iş akdinin sona ermesini izleyen on gün içinde işbu husus SGK’ya bildirilecektir.

EYT yasası ile işçilik alacaklarına ilişkin özel bir hüküm getirilmemiş olduğundan mevzuatta yer alan hükümler aynı şekilde uygulanmaya devam edecektir. Buna göre işçi kıdem tazminatı, tahakkuk etmiş ve ödenmemiş maaş, prim, ikramiye, komisyon, yıllık izin ücreti, fazla süreli çalışma/fazla çalışma ücreti ve tatil günleri yapılan çalışmalardan doğan ücretlere hak kazanacak ve işveren nezdinde de işbu alacakları ödeme yükümlülüğü söz konusu olacaktır.

Öte yandan, işverenin ilgili hak edişleri ödemesine bağlı olarak işçinin ilk çalışma dönemi tasfiye edilebilecektir. Çalışma döneminin tasfiye edilmesi ile birlikte işçinin emeklilik öncesi çalışma dönemi tamamen ortadan kaldırılacak olup bunun en önemli sonucu ise çalışanın emeklilikten sonra tekrardan işe girmek istemesi durumunda işverenin yeni döneme ilişkin ücret, yıllık izin vb. yan hakları yeniden belirleyebilecek olmasıdır.

III. EYT İLE EMEKLİLİĞE HAK KAZANANLARIN ÇALIŞMAYA DEVAM EDEBİLMESİ VE SOSYAL GÜVENLİK DESTEK PRİMİ

 Kanun ile getirilen önemli düzenlemelerden biri de EYT düzenlemesinden faydalanmak suretiyle emekli olanların çalışmaya devam edebilecek olmasıdır. Önemli belirtmek gerekir ki işverenin bu noktada işten ayrılan işçiyi yeniden işe alma gibi bir yükümlülüğü bulunmamakla birlikte “ayrımcılık yasağı ilkesine” uygun bir şekilde hareket etmesi gerekmektedir. Aksi takdirde, işverenin ayrımcılık nedeniyle tazminat ve idari para cezası ödeme gibi yükümlülüklerle karşılaşması söz konusu olabilecektir.

Bununla birlikte, EYT kapsamında emekli olanların önceki işvereninin yanında çalışıp çalışmadığına bakılmaksızın çalışmaya devam etmesi halinde sosyal güvenlik destek primine tabi olacağı belirtilmiş ve işten ayrıldıktan sonra aynı işyerinde çalışmaya devam edecek olanlar için ise beş (5) puanlık prim teşviki getirilmiştir.

Bu kapsamda; işverenin, ilk defa yaşlılık/emekli aylığı bağlanan çalışanını işten ayrılış tarihini takip eden otuz (30) gün içerisinde işe geri alması durumunda (uygulamada çalışan tarafından EYT başvurusunun SGK'ya yapılmasının hemen ertesi gününden itibaren) işçinin çalışmaya başladığı tarihten itibaren, sosyal güvenlik destek primi işveren hissesinin beş (5) puanlık kısmına isabet eden tutarın Hazine tarafından karşılanacağı hususu düzenlenmiştir. Öte yandan, emekli olmasına rağmen aynı işyerinde sosyal güvenlik destek primine tabi şekilde çalışan işçinin işten ayrılması durumunda belirtilen prim teşvikinden yararlanmak mümkün olmayacaktır. Bu noktada önemle vurgulamak gerekir ki bahsi geçen otuz (30) günlük süre sadece prim indirimi imkanı için getirilmiş olup işverenin EYT kapsamında emekli olan işçisini yeniden istihdam etmesi bakımından getirilen herhangi bir süre kısıtlaması bulunmamaktadır.

IV. YÜRÜRLÜK TARİHİ

3 Mart 2023 tarihinde Resmi Gazete'de yayımlanan 7438 sayılı Kanun yayımlandığı tarihte yürürlüğe girmiştir.