Covıd-19 (Korona Virüs) Pandemisi Nedeniyle Alınan Önlemler Kapsamında 7244 Sayılı Torba Yasanın İşçi İşveren İlişkilerine Yönelik Getirdiği Yenilikler Hakkında Güncel Bilgi Notu

ADMD Hukuk Bürosu
Dilara Tamtürk & İlayda Doğan

COVID-19 pandemisi nedeniyle alınan önlemler kapsamında, 17 Nisan 2020 tarihli, 31102 sayılı Resmî Gazetede yayımlanan 7244 Sayılı Yeni Koronavirüs (COVID-19) Salgınının Ekonomik ve Sosyal Hayata Etkilerinin Azaltılması Hakkında Kanun İle Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun (“7244 sayılı Kanun”) uyarınca, işçi işveren ilişkilerine yönelik yeni tedbirler ön görmektedir. Bu kapsamda getirilen yeni düzenlemeleri aşağıda sırasıyla ele alacağız:

1. İş Sözleşmeleri İşveren Tarafından Üç (3) Ay Boyunca Ahlak ve İyi Niyet Kurallarına Aykırılık Halleri Hariç Olmak Üzere Feshedilmeyecektir

7244 sayılı Kanun’un 9 maddesi ile 4857 sayılı İş Kanunu (“İş Kanunu”)’na Geçici 10. Madde eklenerek geçici bir istihdam güvencesi sağlanması amaçlanmıştır. Bu kapsamda, İş Kanunu kapsamında olan veya olmayan her türlü işçinin iş sözleşmesi, 17.04.2020 tarihinden itibaren 17.07.2020 tarihine kadar üç (3) ay süreyle (“Fesih Yasağı Süresi”) İş Kanunu’nun 25 inci maddesinin birinci fıkrasının iki (II) numaralı bendinde ve diğer kanunların ilgili hükümlerinde yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri sebepler dışında işveren tarafından feshedilemeyecektir.  Cumhurbaşkanı tarafından anılan üç (3) aylık Fesih Yasağı Süresini altı (6) aya kadar uzatılabilecektir.

Ek olarak belirtmek isteriz ki, 26.03.2020 tarihinde ve 31080 Mükerrer sayılı Resmî Gazetede yürürlüğe giren 7226 sayılı Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair (“7226 sayılı Kanun”) ile 4447 sayılı İşsizlik Sigortası Kanunu’na (“4477 sayılı Kanun”) eklenen geçici madde 23 ile kısa çalışma ödeneğinden yararlanmak isteyen işverenlerin kısa çalışma uygulanan dönemde fesih yasağına uyması gerektiği düzenlenmiştir. 7244 sayılı Kanun ile getirilen düzenlemeyle kısa çalışma uygulamayan işverenler de herhangi bir ayrıma tabi tutmaksızın yasak kapsamına dahil edilmiştir.

1.1.    İşverenin Fesih Yasağına Aykırı Olarak İşçinin İş Sözleşmesini Feshetmesinin Sonuçları Nelerdir?

Bahsi geçen düzenlemeye aykırı davranan işverenlere veya işveren vekiline, sözleşmesi feshedilen her işçi için feshin yapıldığı tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası verilecektir. 2020 yılı için belirlenen brüt asgari ücret 2.943,00 TL’dir. İlgili idari para cezasına ilaveten, bu süreler dahilinde işverenler tarafından yapılacak her türlü fesih geçersiz kılınacak ve işverenlerin bu işçilere işe iade ile kıdem ve ihbar tazminatı ödeme riskleri söz konusu olacaktır.

Ayrıca, işverenin fesih yasağına aykırı olarak istihdam ettiği işçilerin iş sözleşmesini feshetmesi halinde 4447 sayılı Kanun ile düzenlenen kısa çalışma ödeneğine başvurma hakkı olmayacaktır.

2. Feshin Yasak Olduğu Süre Boyunca İşverenlere Çalışanlarını Tek Taraflı Olarak Ücretsiz İzne Çıkartma Hakkı Tanınmıştır

İş Kanunu’nda düzenlendiği üzere, işverenin tek başına vereceği bir kararla ücretsiz izin uygulamasına gitmesi mümkün olmamaktadır. Bu doğrultuda hukuken geçerli bir ücretsiz izin için de işveren ve işçinin karşılıklı yazılı mutabakatı veya işveren tarafından çalışana ücretsiz izin teklifinde bulunulması ve altı (6) iş günü içerisinde çalışandan bu hususta yazılı olarak onay alınması gerekmektedir.

Fesih Yasağı Süresi boyunca yukarıda anılan kuralda geçici süreliğine değişime gidilmiş ve işverenlerin çalışanlarını tamamen veya kısmen tek taraflı olarak herhangi bir muvafakat şartı aranmaksızın kısmen veya tamamen ücretsiz izne çıkartabileceği düzenlenmiştir.  Ek olarak, işverenlerin çalışanlarını bu şekilde ücretsiz izne çıkartması halinde ise, bu durumun çalışanlara iş sözleşmesini haklı nedenle fesih hakkı tanımayacağı düzenlenmektedir. Dolayısıyla, yeni getirilen düzenleme kapsamında işveren tek başına aldığı bir karar ile fesih yasağı süresi içerisinde işçileri ücretsiz izne çıkarabilecek olup işçi bu durumun çalışma koşullarında esaslı bir değişiklik teşkil ettiği gerekçesiyle iş akitlerini feshedemeyecektir.

3. İşçilere Nakdi Ücret Desteği Sağlanacaktır

3.1.    Nakdi Ücret Desteği Sağlanmasının Koşulları

7244 sayılı Kanun kapsamında getirilen yeni düzenleme ile salgın hastalığının olası etkilerini dikkate alarak,  işçilere istihdam güvencesi sağlamak adına getirdiği üç (3) ay süre ile iş sözleşmelerinin feshedilmesi yasağının yanı sıra,  4447 Sayılı Kanun’a Geçici Madde 24’ü de eklemiştir.

İşbu 4447 sayılı Kanun’a eklenen Geçici Madde 24 uyarınca; maddenin yürürlüğe girdiği 17.04.2020 tarihinde, iş sözleşmesi bulunmakla birlikte:

• İş Kanunu’nun geçici 10’uncu maddesi uyarınca işveren tarafından ücretsiz izne ayrılan ve kısa çalışma ödeneğinden yararlanamayan işçiler ile,
• 15 Mart 2020 tarihinden sonra 4447 sayılı Kanun’un 51. Maddesi kapsamında olup iş sözleşmesi feshedilen ve işsizlik ödeneğinden yararlanamayan işçiler,

herhangi bir sosyal güvenlik kuruluşundan yaşlılık aylığı almamak kaydıyla ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre kadar, İşsizlik Sigortası Fonundan her gün için 39,24 Türk Lirası nakdi ücret desteği verilecektir.

Yapılan ödemelerden damga vergisi hariç herhangi bir kesinti yapılmayacaktır.

3.2.    Ücretsiz İzne Ayrılan İşçiler Genel Sağlık Sigortasından Yararlanmaya Devam Edecektir

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu (“5510 sayılı Kanun”)’nun 67. maddesi uyarınca İş Kanunu’nun 56. ve 74. maddeleri ile diğer iş kanunlarında ücretsiz izin sayılan süreler haricinde ücretsiz izine ayrılan bir işçinin izin süresinin otuz (30) günü aşması halinde genel sağlık sigortası kapsamında sunulan hizmetlerden yararlanması mümkün olmamakta, işçi genel sağlık sigortası haklarının korunması için ya kendi primini ödemek durumunda kalmakta ya da ikametgâhının bulunduğu yerdeki sosyal yardımlaşma ve dayanışma vakfına başvurarak gelir testine girmesi gerekmektedir.

Ancak 7244 sayılı Kanun, getirilen ücretsiz izin düzenlemesine paralel olarak nakdi ücret desteğinden yararlananlardan genel sağlık sigortalısı veya genel sağlık sigortalısının bakmakla yükümlü olduğu kişi kapsamına girmeyenler, 5510 sayılı Kanun madde 60 (1) (g) hükmü kapsamında genel sağlık sigortalısı sayılacak ve genel sağlık sigortasına ilişkin primleri İşsizlik Sigortası Fonu’ndan karşılanacağını düzenlemiştir.

3.3.    Ücretsiz İzne Ayrılarak Nakdi Ücret Desteğinden Yararlanan İşçi İşveren Tarafından Fiilen Çalıştırılamaz

Ücretsiz izne ayrılarak nakdi ücret desteğinden yararlanan işçinin fiilen çalıştırıldığının tespiti halinde çalıştırılan her işverene, bu şekilde işçi ve çalıştırıldığı her ay için ayrı ayrı olmak üzere fiilin işlendiği tarihteki aylık brüt asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanır ve ödenen nakdi ücret desteği ödeme tarihinden itibaren işleyecek kanuni faizi ile işverenden tahsil edilir.

3.4.    Nakdi Ücret Desteğinin Uygulama Süresi

Söz konusu nakdi ücret desteği, işçilerin ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre boyunca verilecek ve her halükârda Fesih Yasağı Süresini aşamayacaktır. Fesih Yasağı Süresinin Cumhurbaşkanı kararı ile altı (6) ay olarak uzatılması halinde nakdi ücret desteğinin uygulama süresi de otomatik olarak uzayacaktır.

4. Uygunluk Tespiti ve Onay Beklenmeksizin Kısa Çalışma Ödeneği Uyarınca Ödemelere Başlanabilecektir

Korona virüs salgının ekonomik etkilerini azaltmak için şartları kolaylaştırılan kısa ödeneğine işverenler tarafından başvuru sayısı gün geçtikçe artmaktadır. Bu yoğunluk nedeniyle, iş müfettişleri tarafından uygunluk tespitlerinin yapılmasında haklı gecikmeler yaşanmakta ve bu durum da işverenler nezdinde başvurularının akıbeti hakkında endişelerin ve uygulamaya yönelik soru işaretlerinin doğmasına sebebiyet vermektedir.

Bu kapsamda, 7244 sayılı Kanun’un 8. Maddesi ile 4447 Sayılı Kanun’a eklenen Geçici Madde 25 uyarınca yeni korona virüs (COVID-19) sebebiyle işverenlerin yaptıkları zorlayıcı sebep gerekçeli kısa çalışma başvuruları için, uygunluk tespitinin tamamlanması beklenmeksizin, işverenlerin beyanı doğrultusunda kısa çalışma ödemesi gerçekleştirilecektir. Böylelikle, kısa çalışma ödeneği kapsamındaki sigortalılara daha hızlı bir şekilde ödeme yapılmasının önü açılmış ve olası mağduriyetleri giderilmiş bulunmaktadır.  

Bu noktada belirtmek gerekir ki, işverenin hatalı bilgi ve belge vermesi nedeniyle yapılan fazla ve yersiz ödemeler, yasal faizi ile birlikte işverenden tahsil edilecektir. Bu nedenle beyanların ve başvuruların hukuki sonuçları göz önünde tutularak doğru beyanlarda bulunulması ve beyanlara uygun bir şekilde çalışma sürelerinin düzenlenmesi büyük önem arz etmektedir. Kısa çalışma uygulaması başvurularına getirilen bu değişiklikler 29 Şubat 2020 tarihinden itibaren geriye etkili olarak yürürlüğe girmiştir.

5. SONUÇ

COVID-19 nedeniyle alınan önlemler kapsamında, fesih yasağı, ücretsiz izin uygulaması, kısa çalışma uygulaması, nakdi ücret desteği ve bazı sürelerin uzatılması konularında önemli değişiklikler yapılmış olup işverenlerin bu düzenlemelere uymaları önem arz etmektedir.